مرحوم هاشم فیاض
مرحوم فیاض از سن نوزده سالگی شروع به جمعآوری نسخههای تعزیه میرعزا كرد و در زمان حیات خود حدود یكصد نسخه از آن را جمعآوری نمود.
هاشم فیاض بزرگترین سعادت زندگی خود را شناخته شدن در سراسر كشور به عنوان ذاكر امام حسین(ع) میدانست.
با پشت سر گذاشتن دوره كودكي و بچهخوانى، به عنوان تنها بازمانده از تعزیه خوانان تكیه دولت، تنها استاد مجالس غریب تعزیه شناخته شد.
او پس از كسب مهارت در زمینههای موافقخوانی و مخالفخوانی تعزیه به بالاترین درجه تعزیه یعنی «معینالبكاء» رسید.
در دوران مختلف زندگیاش به بسیاری از شهرها و روستاهای كشور سفر كرد. در تمام كشور او را به نام عمو هاشم میشناختند. در محلات قدیمی او را با عنوان «هاشم شمر» میشناختند و به گفته خود فیاض، پیتر بروك با معرفی خود به نام «علی بابا»ی فرانسه، او را «علی بابا»ی ایران صدا میكرد.
فیاض در بسیاری از كشورهای جهان از جمله فرانسه، آمریكا، ایتالیا و ... به اجرای مجالس مختلف تعزیه پرداخت و توانست توجه بسیاری را به تعزیه ایران معطوف كند. این توجه تا به آنجا پیش رفت كه پس از اجرای مجالس تعزیه «حر بن یزید ریاحی» و «امام رضا (ع)»، با معینالبكائی و تعزیه خوانی وی در سال 1370 در فستیوال آوینیون فرانسه، بزرگانی چون «پیتر بروك» و «ژان كلود كاریر»، وی را برای آموزش به آوینیون دعوت كردند و در محضرش به تلمذ نشستند.
بسیاری از تعزیه خوانان امروز مانند « رضا حیدری»، «اسماعیل محمدی»، «علاءالدین قاسمی»، «حاج رضا لنكرانی»، «ابوالفضل احمدی»، «احمد عزیزی» و ... از شاگردان خلف استاد فیاض محسوب میشوند.
هاشم فياض تربيت كننده تعزیه خوانان بسياري از نسلهاي مختلف است كه در مخالفخوانى، موافقخواني و بچهخواني و موسيقى، فعال هستند. وی به عنوان یكی از بزرگترین اسبابداران و جامهداران تعزیه به شمار میآید. با گردآوری 250 عنوان نسخه تعزیه و ملزومات و تكنیكهای اجرایی آنها، آشنا با روشهای اجرا و موسیقی تعزیه به حساب میآید.
وی از ابتدای تأسیس كانون نمایشهای سنتی و آئینی در زمینه تعزیه این كانون را یاری داد و در چند دوره برگزاری همایش تعزیه خوانان جوان به عنوان داور حضور داشت و به عنوان اولین عضو مؤسس انجمن تعزیه خوانان ایران شناخته میشود.
داوود فتحعلى بيگى، یكى از اعضاى كانون نمایشهاى آیینى و سنتى درباره هاشم فیاض گفت: او همیشه دوست داشت عزاداریاش با عزادارى امام حسین(ع) همزمان شود و به آرزویش رسید.
وی افزود: مطمئن باشید با خدماتى كه هاشم فیاض به هنر تعزیه كرد، هرگز فراموش نخواهد شد. تعزیه ، هنر مقاومت است چون پرچمدار كربلاست.
فتحعلی بیگی افزود: پايمردىها و ايستادگىهاى افرادى چون هاشم فياض بود كه باعث باقى ماندن تعزیه شد كه اگر چنين نبود، امروز چيزى به نام تعزیه وجود نداشت.
به گفته وى، هاشم فیاض با سفر به اقصى نقاط ایران، در جاى جاى كشور، به تعزیه خوانى پرداخت و مردم نقاط گوناگون را با اين هنر آشنا كرد.
اصغر دشتی از شاگردان استاد فیاض در رابطه با وی گفت: هاشم فياض هميشه آرزوي مرگ در هنگام تعزیه را داشت و در زمان برگزاري نخستين سوگواره تعزیه حسيني قم كه به عنوان داور حضور داشت، بیماری چند ساله كارش را نیمهتمام گذاشت و سرانجام در روز جمعه بیست و یكم اسفند ماه 1383 بر اثر بیماری دیابت در بیمارستان شماره دو تهران درگذشت و در روز دوشنبه بیست و سوم اسفند 1383 از محل تالار وحدت تشییع و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاك سپرده شد.
آخرين تصوير ثبت شده از يگانه استاد بيبديل تعزیه ايران در نقش هميشگياش در تعزیه ، یعنی «معینالبكاء» با پوششی سپید در فیلم «تمرین آخر»، ساخته ناصر تقوایی به یادگار مانده است.